Burgh, Dorpskerk
Protestantse Kerk - Burghsering 33

- Orgeloverzicht -

Kerkgebouw
Nadat de middeleeuwse kerk te Burgh in de 16e eeuw was ingestort, duurde het tot 1671 voor de bouw van een nieuwe kerk, de eerste protestantse kerk van Schouwen, werd aangevangen. Vanaf de Reformatie tot 1661 was Burgh namelijk samengevoegd met Haamstede. In 1674 kwam het in de vorm van een Grieks kruis opgetrokken gebouw gereed.
Op 25 september 1924 werden kerk en toren als gevolg van onachtzaamheid bij loodgieterswerkzaamheden door brand geteisterd waarbij torenspits, dak en interieur in vlammen opgingen.
Nadat de kerk in 1925 was hersteld werd op 5 januari 1945 de toren door een Engelse vliegtuigbom geheel verwoest omdat in deze toren een Duitse wachtpost was gevestigd. De kerk raakte daarbij ernstig beschadigd, maar werd in 1948 weer geheel hersteld, terwijl de toren naar afbeeldingen van voorr 1924 werd herbouwd.

Foto ©: J.C. van der Male

Eerste orgel
Het waarschijnlijk eerste pijporgel van de Dorpskerk in Burgh was een instrument dat dankzij een gift van de ambachtsvrouwe Douairière J.C.A. Westpalm van Hoorn van Burgh in 1905 werd gekocht van de Leidse handelaar C.C. Bender. Daartoe werd de bekroning van de ingangspartij , waarboven het orgel geplaatst werd, afgebroken. Het instrument werd op 6 augustus 1905 in gebruik genomen. Voorshands is geen nadere informatie over dit instrument bekend. Gelet op het uiterlijk van het orgel (gelijkenis met het orgel van de Hervormde kerk te Leidschendam) kan het gebouwd zijn door J. van Gelder te Leiden.
Het ging bij de brand van 1924 verloren.

Foto ©: Collectie P. Sevestre

Tweede orgel
In 1912 bouwde A.S.J. Dekker een pneumatisch orgel voor de Christelijk Gereformeerde Kerk aan de Meelstraat in Zierikzee. Hiermee kwam een einde aan de functie van voorzanger.

Bij de verhuizing naar een nieuw kerkgebouw aan de Minderbroederstraat in Zierikzee, werd het Dekker-orgel voor f2.250,- verkocht aan de Hervormde Kerk te Burgh, waar het kerkgebouw juist van de brand in 1924 was hersteld.
Het Dekker-orgel werd geheel verwoest bij het bombardement van de kerktoren in 1945.

Huidig orgel
Nadat de firma Spiering te Dordrecht in 1949 een gebruikt orgel aan de Hervormde Gemeente te Burgh aanbood, besloot men in 1951 tot aankoop van een historisch orgel over te gaan, afkomstig uit Klazinaveen.
Dit orgel werd in 1794 door de Leeuwardense orgelbouwer Albertus van Gruisen gebouwd, leerling van de beroemde Noordnederlandse orgelbouwer Albertus Hinsz, gebouwd voor de Hervormde Kerk van Ee in Friesland. Op 15 februari 1795 werd het in gebruik genomen met een bespeling door de schoolmeester en organist van het dorp G. Kooistra. Het was volgens een inscriptie op de C-pijp van de Fluit 4' een geschenk van de huisvrouw Eelke Reinders. Zij en haar echtgenoot vermaakten een stuk bouwland aan de kerk van de opbrengsten waarvan het onderhoud van het orgel moest worden bekostigd. In 1795 bouwde Van Gruisen voor de Hervormde Kerk van Hichtum een identiek orgel, dat daar nog steeds staat. Opmerkelijk is, dat de Cornet van beide instrumenten geen tertskoor bevatten.

Het orgel van Ee werd in de loop van de 19de eeuw onderhouden door achtereenvolgens A. van Gruisen (1808), W. Hardorff (1851) en Bakker en Timmenga te Leeuwarden (1899) die rond 1916 verschillende plannen voor restauratie ontwikkelden.
De gemeente te Ee besloot uiteindelijk in 1922 een nieuw orgel bij de fa. Dekker te Goes te bestellen. Het noodzakelijke herstel van het Van Gruisen-orgel zou namelijk de gemeente te veel geld kosten. Men verkocht het orgel in 1923 aan de Hervormde Evangelisatie Emmaüs te Klazinaveen-Noord ten behoeve van de in 1922 gebouwde Veenkerk aldaar, alwaar het werd geplaatst door Harm Thijs, voorheen meesterknecht bij Anthonie Van Oeckelen.
In 1945 raakte het orgel beschadigd als gevolg van een beschieting door de Engelsen. De fa. Spiering te Dordrecht zou opdracht krijgen tot herstel en nam daartoe enig pijpwerk mee naar zijn werkplaats (2 pijpen van de Holpijp, 1 pijp van de Octaaf 4' en 1 pijp van de Sesquialter). Maar in 1951 werd besloten het orgel voor f8.500,- te verkopen aan de Hervormde Gemeente te Burgh. De Gebr. Van Vulpen te Utrecht, welke tegelijk opdracht kreeg om voor de kerk te Klazinaveen een nieuw orgelpositief te bouwen (in gebruik genomen op 25 oktober 1951), verzorgde de plaatsing in Burgh alsmede de restauratie van het instrument. Het ontbrekende pijpwerk werd bij de fa. Spiering te Dordrecht weggehaald. De dispositie bleef ongewijzigd maar de winddruk werd verlaagd tot 40 mm, de voetopeningen van het pijpwerk alsmede de kernspleten vergroot hetgeen invloed had op de klank van het orgel. De kast werd opnieuw in zijn hemelsblauwe kleur geschilderd.
In 1951 probeerde een nakomeling van de schenkers van het orgel te Ee en ook de Hervormde gemeente te Ee het orgel terug te verkrijgen omdat men had ontdekt, dat de verkoop van het orgel in 1923 in strijd was met de testamentaire bepalingen krachtens welke het orgel aan deze gemeente was geschonken. De Hervormde Gemeente te Burgh weigerde hierop in te gaan. Wel werd in 1955 de bovenvermelde pijp met inscriptie aan Ee geschonken en vervangen door een nieuw exemplaar met dezelfde inscriptie.
In 1977 werd het orgel voor een bedrag van f71.500,- gerestaureerd door de fa. Verschueren te Heythuyzen onder advies van Klaas Bolt, waarbij het orgel voor zover nodig weer geheel in de oorspronkelijk staat werd teruggebracht. Met name de ernstige lekkages werden verholpen en de intonatie van het pijpwerk werd weer in de oorspronkelijk staat teruggebracht. Op de Trompet, die nog onbevredigend functioneerde, zou later worden teruggekomen. Op 25 juni 1977 werd het instrument met een bespeling door Klaas Bolt weer in gebruik genomen. In 1982 werden de te korte - mogelijk afgesneden - bekers van de Trompet verlengd en 5 frontpijpen hersteld wegens verzakkingsverschijnselen.

Situatie 1923-1951 te Klazinaveen, Veenkerk.                                                                                                                     
Foto ©: Collectie P. Sevestre

Foto ©: J.C. van der Male

Geraadpleegde bronnen

Zierikzeesche Nieuwsbode 8-8-1905.

"Het Orgel" januari 1923, blz. 27; juni 1926, blz. 68.

Kluiver III, blz. 100-102.

Archief Hervormde Gemeente Burgh deels in het Streekarchief voor Schouwen-Duiveland.

J. Jongepier, De orgelmakers Van Gruisen.

J. Jongepier, Vif eeuwen Friese Orgelbouw, blz. 52 en 185

Met dank aan

P. Spaans

Zie ook de literatuurlijst met betrekking tot Schouwen-Duivelandse orgels van P. Sevestre

Informatie en foto's op deze pagina, tenzij anders vermeld: P. Sevestre

- Terug naar de top van deze pagina -