Meliskerke, Odulphuskerk
Protestantse Kerk in Nederland - Dorpsstraat

- Orgeloverzicht - Andere orgels in Meliskerke -

Kerkgebouw
De kerk en de toren van Meliskerke dateren van omstreeks 1400. Bijzonder is de scheve stand van de toren, veroorzaakt tijdens de bouw van de kerk. Deze verzakkingen zijn na enige tijd tot stilstand gekomen, zodat er geen nadelige gevolgen zijn ontstaan. 
Tijdens het beleg van Middelburg (1572-1574) is de Odulphuskerk te Meliskerke ernstig beschadigd geraakt. Na overgang van de kerk in Protestantse handen is deze schade hersteld.
In de loop van de 17e eeuw vond een ingrijpende verbouwing plaats. Daarbij werd het schip samen met de aangebouwde zuidbeuk tot een eenheid samengevoegd en onder één tongewelf gebracht. In deze tijd zal ook het koor van de kerk zijn afgebroken.
Tijdens de laatste restauratie in de jaren 1958/1959 is op de plaats waar vroeger het koor van de kerk stond, een consistorie gebouwd.
Opvallend aan het interieur zijn onder meer de 17e-eeuwse preestoel en de ambachtsherenbank in Lodewijk XV-stijl.
Omdat na de fusie met de Gereformeerden tot Protestantse Gemeente nu alle diensten in de Odulphuskerk gehouden werden, werd deze uitgebreid met een aanbouw op de plaats van het voormalige kerkkoor. De consistorie uit de jaren '50 werd in het voorjaar van 2011 afgebroken waarna een begin werd gemaakt met de kerkuitbreiding. Gelijktijdig werd het exterieur en interieur van het bestaande gedeelte gerenoveerd. Door middel van een schuifwand in de triomfboog kan het monumentale gedeelte worden gescheiden van de nieuwe kerkzaal. In februari 2012 waren de werkzaamheden gereed.

Situatie tot 2012                                                                                                                               Situatie sinds 2012. Foto ©: Collectie R. Sinke

Hoofdorgel
Het  1978 bouwden de orgelmakers Pels & Van Leeuwen een nieuw orgel voor de Ichthuskerk te Meliskerke. De Prestant 8' werd op halve lengte gebouwd door middel van een systeem dat door Haskell is bedacht. Hierbij is er een soort binnencorpus in de eigenlijke pijp aangebracht waardoor de pijp op 4'-lengte klinkt als een 8'. Het instrument is vrijwel identiek aan het orgel in de voormalige Inmanuëlkerk te Koudekerke (thans in de Lambertuskerk te Vught), maar heeft geen Schalmey 8'.
Het Pels & Van Leeuwen-orgel bezit tien registers, verdeeld over twee klavieren en pedaal.

Na kerksluiting in het najaar van 2011 is het Pels & Van Leeuwen-orgel in februari 2012 overgeplaatst naar de Odulphuskerk in Meliskerke waar het wordt gebruikt als hoofdorgel. Het daar aanwezige Weidtman-orgel fungeert nu als koororgel. Het instrument uit de Ichthuskerk werd door de firma Pels en Van Leeuwen op het balkon geplaatst waar het vorige orgel stond, maar dat moest daarvoor wel met circa zeventig centimeter worden vergroot. Omdat er boven het balkon een trekbalk aanwezig was, was het inwendige lastig bereikbaar om te stemmen. Daarom is besloten het orgel op te stellen op een verrijdbaar platform, zodat het zowel aan de voor- als achterzijde goed te bereiken zou zijn. Gelijktijdig werd het mogelijk gemaakt door het half uittrekken van de registertrekker van de Mixtuur, een Octaaf 2 te creëren.

Situatie tot 2012 in de Ichthuskerk te Meliskerke.                    Situatie vanaf 2012. Foto ©: R. Sinke

Koororgel
Het orgel van de Odulphuskerk werd in 1744 gebouwd als huisorgel door Peter Weidtman uit het Duitse Ratingen. Weidtman bouwde wel vaker huisorgels voor welgestelde burgers in de omgeving van Middelburg en Vlissingen. Dit orgel is samen met het instrument in de Gereformeerde Gemeente te Nieuwdorp - via de Sint Eligiuskerk te Lewedorp afkomstig uit de Dorpskerk te Aagtekerke -, bewaard gebleven.

In 1859 werd het orgel gerestaureerd door J.A. Mennes uit Brigdamme. Waarschijnlijk dat dit is gebeurd toen het instrument werd verkocht aan een andere particulier.
In 1906 werd het Weidtman-orgel te koop aangeboden door bierhandelaar Oddink uit Arnemuiden. Het orgel werd gekocht door de Hervormde Gemeente van Meliskerke en na herstelling op een galerij boven de toreningang geplaatst. De bekroning van de middentoren werd wegens plaatsgebrek aan de balustrade van het oksaal bevestigd.
Het Weidtman-orgel heeft in 1859 of in 1906 enkele dispositiewijzigingen ondergaan. Het is ook mogelijk dat op beide momenten de dispositie is gewijzigd

In 1963 werd onder advies van Lambert Erné het orgel gerestaureerd door de gebroeders Van Vulpen te Utrecht. Een later toegevoegde Prestant 8' discant en een Fluit 4' werden verwijderd. Dit pijpwerk werd zo veel mogelijk gebruikt voor de herstelling van de originele dispositie met de reconstructie van een Mixtuur 3-4 sterk, een Cornet 3 sterk en een Dulciaan 8'. De Holpijp 8', waarvan de elf grootste pijpen ontbraken, is met nieuw eikenhouten pijpwerk aangevuld. Verder werd de oorspronkelijke windvoorziening hersteld, de windlade en de mechanieken werden hersteld en er werd een nieuw klavier aangebracht. Ook werd de orgelkas gerestaureerd en kreeg de bekroning haar oorspronkelijke plaats op de orgelkas terug. Met deze restauratie is een uiterst waardevol orgel in ere hersteld.

Na 1975 is de gesloten balustrade open gemaakt, zodat het orgel beter te zien was. Jammer was nog wel dat een zware trekbalk de bekroning aan de middentoren aan het oog onttrekt. 'Een vrije opstelling van het kabinet-orgel zou dan ook aan te bevelen zijn', zo schreef J.H. Kluiver begin jaren '70. Deze wens kwam uit toen in februari 2012 het Pels en Van Leeuwen-orgel uit de nabijgelegen Ichthuskerk werd overgeplaatst naar de Odulphuskerk en op de plaats van het Weidtman-orgel kwam te staan. Dit historische orgel werd nu door de orgelmakers Pels en Van Leeuwen op de begane grond geplaatst, waarbij het volledig werd nagezien en volledig gestemd.

Situatie 1906-1963. Foto ©: Collectie D.P. Verhulst                                      Situatie 1963-2012.

Situatie sinds 2012. Foto ©: R. Sinke

Geraadpleegde literatuur

Kluiver, J.H. (1974)
Historische Orgels in Zeeland, deel II
Middelburg, Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, 1974

Met dank aan
D.P. Verhulst

Protestantse Gemeente Meliskerke

R. Sinke

- Terug naar de top van deze pagina -