Veere,
Kleine Kerk
Protestantse Gemeente - Kapellestraat 27
- Orgeloverzicht - Andere orgels in Veere -
Kerkgebouw
In 1332 begon men
met de bouw van de
Grote Kerk te Veere. Deze kerk bestond
oorspronkelijk uit drie zogenaamde 'hallen'. In 1521 werd de huidige
laatgotische kruisbasiliek voltooid, waarbij de oude kerk het
koor van de nieuwe kerk werd. Plannen om een nieuw en groter koor te bouwen zijn
op niets uit gelopen. De aanzet hiertoe is nog te zien in de bestrating van de Kapellestraat.
Nadat in mei 1572 de
Grote Kerk werd ingericht voor de Protestantse
eredienst, werd het koor van de kerk werd opgesplitst in drie delen. De
Franstalige Waals-Gereformeerden kerkten op zondag in de Kleine Kerk. Daarnaast
was hier vanaf 1652 iedere weekdag 's middags een dienst van de Nederduits
Hervormde Gemeente. De Noordelijke beuk werd verhuurd als opslagplaats en vanaf
1614 tot 1795 Schotse Kerk en de derde beuk werd toegewezen aan de
Lutherse Gemeente, die vanaf 1799 eveneens de
Noordelijke beuk in gebruik namen.
In 1686 bracht een brand zowel aan de
Grote Kerk als de
Kleine Kerk grote schade toe, gevolgd door beschadigingen bij het Engels bombardement op de stad
in 1809.
Nadat in 1813 de
Grote Kerk in
gebruik werd genomen als Frans militair hospitaal en het ledenaantal van de
Hervormde Gemeent sterk was verminderd, werden er uitsluitend in de
Kleine Kerk kerkdiensten gehouden, wat altijd zo is gebleven.
In 1836 werd de Noordelijke beuk van de Kleine Kerk, tot dan toe in gebruik bij
de
Lutherse Gemeente, afgebroken.
In tegenstelling tot de
Grote Kerk, bleef in
de Kleine Kerk de voornamelijk 17e eeuwse inventaris wel grotendeels gespaard.
Orgel
Het orgel in de Kleine Kerk was oorspronkelijk een eenmanualig instrument met acht
stemmen, gebouwd voor de Rooms Katholieke kerk te Sassenheim.
|
De oorspronkelijke dispositie van het orgel (18e eeuw?): |
||||
|
Hoofdwerk: |
|
Pedaal: |
|
|
|
Overige gegevens: |
|
|
|
|
In de periode 1854/1855 breidde Henricus Dominicus Lindsen dit orgel uit met een tweede klavier. Ook werd het instrument voorzien van een nieuwe kas zodat eigenlijk sprake is van nieuwbouw met gebruikmaking van het oude materiaal.
|
De oorspronkelijke dispositie van het Lindsen-orgel (1855) met ouder pijpwerk: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Positief: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
In 1891 werd het instrument door de firma Adema overgeplaatst naar de Noorderkerk te Middelburg onder het advies van de Amsterdamse organist Martin Boltes. Bij deze overplaatsing werd onder meer de Fluittravers 8' op het hoofdwerk vervangen door een Bourdon 16' vanaf c, voor een bedrag van f150,-.
|
De oorspronkelijke dispositie van het Lindsen-orgel (1855) met ouder pijpwerk vanaf 1891: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Positief: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
In 1928 werd het Lindsen-orgel aangekocht door de gemeente van de Kleine Kerk te Veere. De firma A.S.J. Dekker uit Goes plaatste het orgel over, waarbij een Subbas op een pneumatische pedaallade werd toegevoegd en een Voix Celeste op het positief. Adviseur bij deze overplaatsing was dhr. Ferwerda uit Vlissingen.
|
De oorspronkelijke dispositie van het Lindsen-orgel (1855) met ouder pijpwerk vanaf 1928: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Positief: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
Verder zijn er nog diverse werkzaamheden uitgevoerd op een onbekend moment door een onbekende bouwer: Mogelijk is de Roerfluit 8' van het bovenwerk op de plaats van de holpijp 8' van het hoofdwerk gekomen. Op de opengevallen plaats op het bovenwerk is een Bourdon 8' geplaatst. De Quintadena 8' disc. is verdwenen, waarvoor een Salicionaal 4. is gekomen. Ook de Voix Celeste 8' uit 1928 is al voor 1977 verdwenen.
|
De oorspronkelijke dispositie van het Lindsen-orgel (1855) met ouder pijpwerk vanaf de 20e eeuw |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Positief: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
In 1977 is het orgel onder advies van Klaas Bolt gerestaureerd door de firma Slooff uit Ouderkerk aan de IJssel. Onder meer werden de windladen gerestaureerd, de orgelkas nagezien en ingezakte frontpijpen hersteld. De Subbas 16' op het pedaal van de firma Adema uit 1928 werd verwijderd.
|
De oorspronkelijke dispositie van het Lindsen-orgel (1855) met ouder pijpwerk vanaf 1977: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Positief: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
In 1998 heeft de firma Reil uit Heerde het Lindsen-orgel gerestaureerd. Hierbij werd op de open plaats op het Bovenwerk een Vox Humana 8' van oude makelij gedisponeerd. Een Fluittravers 16' disc. is toegevoegd. Ook werd er een nieuwe Subbas 16' geplaatst op een mechanische pedaallade. Op 19 december 1998 werd het orgel weer in gebruik genomen.
|
De oorspronkelijke dispositie van het Lindsen-orgel (1855) met ouder pijpwerk vanaf 1998: |
|||||
|
Hoofdwerk: |
|
Positief: |
|
Pedaal: |
|
|
Werktuiglijke
registers: |
|
Overige gegevens: |
|||
Zie pagina Discografie
Geraadpleegde literatuur
Eck, T. van (1997)
Het historische orgel in Nederland, deel IX (1858-1865)
Rotterdam, Nationaal Instituut voor de Orgelkunst, 1997
Kluiver, J.H. (1973)
Historische Orgels in Zeeland, deel I
Middelburg, Mededelingen van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, 1973
Polderman, T. (2007)
Geschiedenis van de Grote Kerk Veere
Veere, Stichting Grote Kerk Veere,
2007
Dossier restauratie Lindsen-orgel Kleine Kerk Veere (1998)
Met dank aan
F.M. de Keizer
A. Koole