Zaamslag, Christelijk Gereformeerde Kerk
Christelijk Gereformeerde Kerk Zaamslag - Axelsestraat 9

- Orgeloverzicht - Andere orgels in Zaamslag -

Kerkgebouw
Rond 1840 ontstond te Zaamslag een Christelijk Afgescheiden Gemeente, die vooralsnog bij elkaar kwam in diverse boerenschuren. In 1854 werd aan de Kiezelstraat een kerk gebouwd, die in 1884 werd verruild voor een nieuwe kerk aan de Axelsestraat.
Daarnaast ontstond in 1886 opnieuw een afscheiding vanuit de Hervormde Kerk: de Doleantie. Deze groep bouwde aan de Terneuzensestraat een nieuwe kerk, zodat de Nederduits Gereformeerde Kerk van Zaamslag een feit was.
In 1892 fuseerden landelijk de Christelijk Afgescheiden Gemeente en de Nederduits Gereformeerde Kerk zich tot Gereformeerde Kerk in Nederland, in Zaamslag liet de vereniging nog enkele jaren op zich wachten. Omdat beide gebouwen te klein waren om alle leden een plaats te bieden, werd besloten aan de Terneuzensestraat een nieuwe kerk te bouwen. Op Hemelvaartsdag 25 mei 1911 werd de Gereformeerde Kerk van Zaamslag in gebruik genomen. Psalmborden en preekstoel vanuit de kerk aan de Axelsestraat verhuisden naar de nieuwe kerk.
Kort na de vereniging in 1911 besloot echter toch een kleine groep leden die zich niet in de nieuwe kerk thuisvoelden, zich teruggetrokken. Zij kochten het oude kerkgebouw aan de Axelsestraat terug en gingen verder als Christelijk Gereformeerde Kerk.

Voormalig orgel
Naar verluid zou het orgel omstreeks 1923 zijn gebouwd voor de voormalig Gereformeerde Kerk in Schoondijke. Echter andere bronnen in Schoondijke suggereren dat het aldaar aanwezige orgel nooit naar Zaamslag is overgeplaatst, zodat we dit niet zeker weten. De dispositie te Zaamslag en te Schoondijke laten onderlinge verschillen zien.

Mogelijk is het orgel in 1946 door de firma Spiering overgeplaatst naar de Christelijk Gereformeerde Kerk te Zaamslag en vervolgens is op een onbekend moment de Celeste 4' vervangen door een Quintadeen 8'.

In 1982 is de tractuur geëlektrificeerd.
In mei 1988 wist de toenmalige organist een Trompet 8' te bemachtigen, afkomstig uit een kerk in Scheveningen. Deze werd op het eerste Manuaal bijgeplaatst. Gelijktijdig werd om Manuaal II een zwelkast gebouwd.

In 2013 is een deel van het pijpwerk gebruikt door de firma Nijsse in een ander orgel dat in de kerk is gekomen, het overige materiaal van het instrument is gesloopt.

Huidig orgel
In 2011 is besloten om het bestaande Spiering-orgel te vervangen door een orgel van L. Kramer, in 1979 gebouwd voor de Christelijk Gereformeerde Kerk 'Hoekpoort' in Klundert.

Na sluiting van deze kerk in juni 2011, is het orgel beschikbaar gekomen en kon het gratis worden overgenomen door de Christelijk Gereformeerde Kerk te Zaamslag. Orgelbouwer A. Nijsse & Zoon heeft het instrument overgeplaatst en uitgebreid met een tweede klavier, daarbij gebruik makend van pijpwerk van het oude Spiering-orgel. Het orgel is op vrijdag 12 april 2013 in Zaamslag in gebruik genomen.

De oorspronkelijke dispositie van het Kramer-orgel (1979) sinds 2021:
Hoofdwerk Prestant Holpijp Viola di Gamba Octaaf Roerfluit Octaaf Gemshoorn Cornet disc. Trompet*	8 voet 8 voet 8 voet 4 voet 4 voet 2 voet 2 voet IV sterk 8 voet	Nevenwerk: Bourdon* Open Fluit* Quintfluit* Woudfluit* Terts* Dulciaan	8 voet 4 voet 2 2/3 voet 2 voet 1 3/5 voet 8 voet	Pedaal: Bourdon Gedekt	16 voet 8 voet
Werktuiglijke registers: Koppel Hoofdwerk-Nevenwerk Koppel Pedaal-Hoofdwerk Koppel Pedaal-Nevenwerk Tremulant		Overige gegevens: Manuaalomvang: C-g''' Pedaalomvang: C-d' Stemming: Evenredig zwevend Toonhoogte: a’ = 440 Hz Tractuur: mechanische sleepladen
* Uit het oude orgel

Links: Oorspronkelijke situatie te Klundert (1979-2011). Foto ©: Orgbase. Rechts: Foto © Janco Schout.


Links. Situatie tot 2021. Foto © Janco Schout. Rechts: Huidige situatie. Foto ©: Ad de Blaeij