Torenkerk
Kerkgebouw
De toren van de Gapingse dorpskerk dateert uit de eerste helft van de vijftiende eeuw en is als enige dorpskerk op Walcheren onbeschadigd de Tachtigjarige Oorlog overleeft. De toren werd gebouwd tegen een waarschijnlijk nog houten kerkje en was opgetrokken op een H-vormige plattegrond. Dat wil zeggen dat er een brede hoge onderdoorgang dwars door de toren is aangebracht, zodat deze eigenlijk op twee brede zijmuren rust.
Het koor van de kerk dateert uit het midden van de vijftiende eeuw en het huidige schip werd pas omstreeks 1500 in zijn huidige vorm opgetrokken.
In de periode 1920-1922 werd de toren van zijn pleisterlaag ontdaan en onder leiding van architect A.A. Kok te Bussum maakte men ook de hoge ingangsnis weer volledig zichtbaar.
Rond 1900 was in het schip van de kerk een school gesitueerd, waarbij allerlei muurtjes waren opgetrokken en vensters waren dichtgemetseld.
Na de Tweede Wereldoorlog werden deze wijzigingen in het kerkschip ongedaan gemaakt. Ook werden verzakkingen, veroorzaakt door de inundatie van Walcheren in de periode 1944-1946, zo veel mogelijk verholpen. Onder leiding van architect E.P. Messer uit Amsterdam werd een glazen afscheiding tussen kerk en schip opgetrokken. De kerkgemeente is namelijk zo klein dat deze uitsluitend in het koorgedeelte kerkdiensten houdt.
In het voorjaar van 2013 is het interieur van de Torenkerk gerenoveerd.
Voormalig orgel
Het eerste orgel voor de Torenkerk te Gapinge kwam pas aan het begin van de 20e eeuw in de kerk. Het is rond 1755 gebouwd, vermoedelijk door de Middelburgse orgelbouwer Ludovicus de Backer of een van zijn leerlingen. Zeker is het dat het orgel van Zeeuwse herkomst is, aangezien in de hoeden van enkele gedekte pijpen stroken van de Middelburgse Courant uit 1804 zijn teruggevonden.
In 1833 was het vermoedelijk al in het bezit van Abraham de Landmeter, een vermogend aannemer te Middelburg. Waarschijnlijk werd het te koop aangeboden aan de Doopsgezinde Gemeente in Middelburg, maar werd niet verkocht.
In 1873 werd het orgel gelegateerd aan de Hervormde Gemeente te Oostkapelle. Daarnaast was een geldsom f1700,- beschikbaar om uit de rente daarvan de kosten van onderhoud en organist te bestrijden. Het orgel werd geplaatst op een op drie ijzeren kolommen rustend 'platform' aangebracht en op 20 juli 1873 in gebruik genomen.
In 1903 werd het orgel voor f350,- verkocht aan de Hervormde Gemeente van Gapinge. De beelden van het orgel zijn achtergebleven op de orgelgaanderij te Oostkapelle.
In 1985 is het orgel gerestaureerd door de firma Pels & van Leeuwen te 's Hertogenbosch. Adviseur hierbij was Jan Jongepier, die het fraaie instrument bespeelde bij de ingebruikname. De dispositie is thans als volgt;
Manuaal: prestant 8 d, holpijp 8, prestant 4, fluit 4, quint 3 b, octaaf 2, cornet III d
Overige gegevens:
Manuaalomvang: C-c’’
Stemming: werckmeister III
Toonhoogte: a’ = 420 Hz
Tractuur: mechanische sleeplade
In verband met de sluiting van de Mozaiekkerk te Gapinge werd het daar aanwezige Hess-orgel in de Torenkerk geplaatst. Het De Backer-orgel werd te koop gezet en hoewel een universiteit in Liverpool serieuze belangstelling toonde, werd besloten het unieke instrument voor Nederland te behouden. Het is begin 2013 aangekocht door het Nationaal Orgelmuseum in Elburg.
Huidig orgel
Door wie het huidige orgel van de Torenkerk gebouwd is, kunnen we niet met zekerheid vaststellen. Mogelijk is het instrument van de hand van de orgelmaker H.H.Hess te Gouda. Deze bouwer maakte diverse huisorgels en wat betreft opbouw van de kas en bijvoorbeeld de registertrekkers komt het Gapingse orgel overeen met ander Hess-orgels zoals in de Geerteskerk te Kloetinge, Nieuwe Kerk te Haarlem.
Het instrument is in 1866 voor f450,- aangekocht door de Hervormde Kerk te Serooskerke en is hierbij vermoedelijk vergroot. Het front werd 180 graden gedraaid ten opzichte van de onderbouw van de kas. Ook werd hierbij waarschijnlijk de Prestant 8' aan de baszijde aangevuld met houten pijpen.
In 1908 is het klavier vernieuwd door G. Mennes te Brigdamme.
In 1925 verkocht de Hervormde Kerk te Serooskerke het kabinetorgel aan de Gereformeerde Kerk te Gapinge: de Mozaiekkerk. Bij de overplaatsing naar het nieuwe kerkgebouw werd het instrument in 1960 gerestaureerd door de firma Leeflang te Apeldoorn. De oorspronkelijke opstelling van de orgelkas werd hersteld en ook werden van de Prestant 8' de zeven grootste pijpen vernieuwd. Het in de loop van de jaren vernieuwde pedaalklavier (met een omvang van 1 octaaf) werd hersteld. De dispositie van het Hess-orgel is nu:
Manuaal: prestant 8 b/d, holpijp 8 b/d, prestant 4 b/d, fluit 4 b/d, nasard 3 b, quint 3 d, octaaf 2 b/d, flageolet 1 b/d, cornet V d, Trompet 8 d. pianotrede voor de registers vanaf de 3 voet
Overige gegevens:
Manuaalomvang: C-e’’’
Pedaalomvang: C-c
Stemming: evenredig zwevend
Toonhoogte: a’ = 440 Hz
Tractuur: mechanische sleeplade
In 2010 is besloten de Mozaiekkerk te sluiten. Het Hess-orgel werd gedemonteerd en opgeslagen bij de firma Pels & Van Leeuwen te 's-Hertogenbosch. Het is door deze orgelbouwer gerestaureerd en in het voorjaar van 2013 in de Torenkerk geplaatst.
